Wczoraj Związek Harcerstwa Polskiego i Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej zakończyły obchody 65 rocznicy Akcji pod Arsenałem. Najpierw złożono wieńce przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Potem odbył się uroczysty apele i złożono kwiaty przy pamiątkowym kamieniu.
Podczas uroczystości wręczono harcerskie odznaczenia i wyróżnienia, odśpiewano harcerski hymn i odczytano opis przebiegu akcji z 1943 roku.
Akcja pod Arsenałem miała miejsce 26 marca 1943 – pod warszawskim Arsenałem na skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej. To jedna z najważniejszych akcji zbrojnych Grup Szturmowych Szarych Szeregów. W trakcie akcji pod kryptonimem „Meksyk II”uwolniono harcmistrza Jana Bytnara „Rudego” oraz 20 innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha na Pawiak.
Akcją dowodzili: całością Stanisław Broniewski, a bezpośrednio Tadeusz Zawadzki. Opisana dokładnie w książkach „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego oraz „Akcja pod Arsenałem” Stanisława Broniewskiego.
Po raz pierwszy „Kamienie na szaniec” Aleksander Kamiński opublikował w 1943 roku pod pseudonimem Juliusz Górecki. W tym konspiracyjnym wydaniu zmienił pseudonimy głównych bohaterów.
Jak doszło do tych historycznych wydarzeń?
W nocy z 18/19 marca 1943, w swoim mieszkaniu przy ul. Osieckiej ujęty został komendant Hufca Praga Henryk Ostrowski ps.”Heniek” z żoną. Do dziś nie udało się ustalić w jaki sposób Gestapo wpadło na jego trop. Dochodzenie wyjaśniające podjęte przez władze Szarych Szeregów wykluczyło jedynie, że celne uderzenie Gestapo było wynikiem zdrady.
W czasie gruntownej rewizji mieszkania Ostrowskich, gestapowcy znaleźli wiele materiałów szkoleniowych i wywiadowczych, wśród których były również opracowane przez „Heńka” szkice sytuacyjne do przygotowywanej właśnie akcji „Czarnocin”.
Prawdopodobnie przy „Heńku” odkryto również notes z prymitywnie zaszyfrowanym adresem Jana Bytnara „Rudego”, który następnie gestapowcy bez trudu odczytali.
sama akcja trwała kilka minut i przebiegła następująco.
- Zajęcie ustalonych pozycji przez uczestników akcji
- Sygnał łącznika o nadjeżdżającej karetce
- Znak dowódcy do rozpoczęcia akcji
- Nieoczekiwane pojawienie się niemieckiego Żandarma
- strzelanina – nieplanowanym ostrzeżeniem dla kierowcy więźniarki
- Zjechanie auta z zaplanowanej trasy
- Wymiana ognia
- Uwolnienie Rudego i innych więźniów
- Przeniesienie Rudego do oczekującego auta
- Ucieczka z miejsca akcji
- Dotarcie ostatnich uczestników akcji pod dom Alka.
Tylko jedenastu uczestników akcji dożyło końca II wojny światowej. Dowódca grupy, Tadeusz Zawadzki, zginął 20 sierpnia 1943 w czasie rozbicia strażnicy granicznej w miejscowości Sieczychy. Odbity „Rudy” zmarł 30 marca 1943 na skutek obrażeń zadanych przez Gestapowców w czasie przesłuchania, tego samego dnia co Aleksy Dawidowski.
W odwecie za „Akcję pod Arsenałem”, 27 marca 1943 r. na dziedzińcu Pawiaka rozstrzelano 140 więźniów.
